Edebiyat özgürleştirir insanı, yürekleri yumuşatır, başkalarının acısını da anlamayı sağlar. Hani bir söz vardır ya “ Gülersen Dünya da seninle güler, ağlarsan tek başına ağlarsın” diye.   

      İstanbul TÜYAP Kitap Fuarı’nda, Uluslararası PEN Türkiye Merkezi'nin standında Halil İbrahim Özcan’la birlikte otururken, Murat Belge geldi yanımıza. Onun yazdığı “Küller Arasında Haçin” adlı romanı hakkında “Edebiyatta Ermeniler” kitabında söz ettiğini ikimiz de biliyorduk.

      Yazı dünyasına bir edebiyatçı olarak başlayan Murat Belge’nin, eleştirel disiplin ve okulların yöntemlerinden yararlanarak oluşturduğu eleştiri yazılarını hep dikkatle okurdum.

      Murat Belge, Halil İbrahim Özcan’a dönerek; “Halil İbrahim, herkes yazmış, işlemiş ‘Ermeni’ temasını kitaplarında. Ermenileri, aşçı, konak uşağı, fahişe, şarkıcı, randevu evi ya da işsiz güçsüz ayak takımının gittiği meyhane işletmecisi yaparak aşağılamış ama senin ‘Küller Arasında’yı çok sevdim. Çünkü objektif olmuş ve gerçekleri yansıtmış, her iki tarafı da ne överek ne de yererek tarafsız bir bakış açısıyla ortaya koymuşsun. Beğenerek okudum” dediğinde düşünmeye başlamıştım.

      Sonra, bana yeni çıkan Edebiyatta Ermeniler kitabını imzalayıp vermişti. Kitabı büyük bir merak içinde okumuştum. Murat Belge şimdiye kadar edebiyatımızda yapılmayan araştırma ve incelemesiyle Ermenilerin, Türk edebiyatına nasıl girdiğini gözler önüne seriyordu. Belge, edebiyatımızda Ermenileri konu alan 50’ye yakın kitabı büyük bir duyarlılıkla incelemiş ve sonuç olarak da, söz konusu kitaplarda onların aşağılandığını, horlandığını ve onları olmaz işlerin kahramanı yaptıklarını saptamıştı.

      Peki hiç mi yok Ermeniler üzerine gerçekçi olan yazarlar? Elbette var. Kemal Tahir’in Yorgun Savaşçı, Büyük Mal romanlarında Ermeni kıyımı vardır. Devlet Ana’sında olumlu bir Ermeni tipi yaratmıştır. Yaşar Kemal Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yağmurcuk Kuşu eserlerinde Ermenilerin kaçışını, bozguna uğratıldığını ve zulüm gördüğünü anlatır. Orhan Kemal ise Ermeni Tehciri’nin nasıl bir el koyarak birikim süreci anlamına geldiği, Kanlı Topraklar’ın ana karakterlerinden Nedim Ağa’nın fabrika sahipliğinde simgelenmiştir. Halil İbrahim Özcan’ın Küller Arasında, önce sürgün edelin Ermenilerin sonra da döndüklerinde yaşadıkları hüzünleri ve bunun yanında Ermeni ve Türk halklarının bin yıllık kardeşlik duygusuyla kaleme almış. Kısacası her iki tarafı da tarafsız bir bakış açısıyla kaleme almış. Vedat Türkali’nin Kayıp Romanlar’ın da da bir nesnellik göze çarpar.

      Murat Belge, konuya bakış açısını da kitabın 11.sayfasında şöyle ortaya koyuyor: “Çeşitli toplantılarda söylediğim bir şey var: Bu ülkede, başta 1915, Ermenilerin uğradığı kötü muamele çok üzülmekle birlikte bunlardan ben sorumlu değilim, kendimi suçlu hissetmiyorum. Ama bunlar benim yaşamakta olduğum ülkede  cereyan etmiş olaylar ve bu ülke bugün resmi düzeyde bunların olmadığını iddia ediyor, olduğunu söyleyenleri iftira atmakla suçluyor ve resmi  olmayan belirli kesimlerde de bu sözler destek buluyor. İşte bundan sorumluyum. 1915’te hayatta olmadığım için onu engellemek üzere bir şey yapamazdım ama şimdi hayattayım ve bu tavra karşı mücadele edebilirim. Elimden geldiği, aklımın erdiği ve bilgimin yettiği kadar, ediyorum da.”

      Yazı, tarihin yüzleşen ağır zamanlarından geriye kalan cümlelerinizle bıraktığı yerde vicdandır. Yeter ki siz ne vicdanınız ne de hayallerinizi karartmadan baktığınız gökyüzünün o engin ufkunda yüreğinizin sesini dinleyin.

      Bazen sesler uzaktan gelebilirler, ayışçığının ördüğü mehtaplı bir gecede ya da karanlık tipili bir günde.  Aldırmayın siz ve açık, derin soğuk gecelerde bile yüreğinizin sesiyle dünyaya gülen sonsuz cümlelerle dost olmayı ardınızda bırakmayın. İntikam, kin, keskin acıların yaşandığı dünyamızda, boş ufuklara kanmayın.